HISTORIA  PARAFII

Poniższy materiały zostały opracowane, przygotowane i udostępnione przez:

• Elżbietę Szewczyk,
• Weronikę Szewczyk,
• Rafała Rudzina.

Strona źródłowa dostępna jest pod adresem:  www.szczeglino.republika.pl

Kościół parafialny w Szczeglinie został wybudowany w 1908 roku w stylu neogotyckim.
Istnieją rozbieżne informacje dotyczące daty jego poświęcenia. W Schematyzmach Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej z roku 1977 i 1982 zapisano datę 12 II 1946, natomiast w schematyźmie z roku 1998 znajduje się data 12 II 1948.
Został wpisany do rejestru zabytków 25 IX 1984 roku pod numerem 1189.

Jest usytuowany w centrum wsi, po północnej stronie drogi łączącej Koszalin z Polanowem.
Został wybudowany na placu przykościelnym o kształcie zbliżonym do trapezu, z podmurówką wykonaną z kamienia naturalnego.
Jest to teren trawiasty ze starodrzewiem - dąb, lipy, klony, topola, kasztan.

Jest to kościół trójnawowy, założony na planie wydłużonego prostokąta z wyodrębnionym od strony wschodnio - południowej prezbiterium.
Od strony zachodnio - północnej do korpusu nawowego przylega część wieżowa o prostokątnym planie.
Bryła kościoła jest złożona z prostopadłościennego, dwukondygnacyjnego korpusu nawowego.
Jest on nakryty dwuspadowym dachem, przesłoniętym od wschodu i zachodu schodkowymi szczytami, flankowanymi po bokach wysokimi sterczynami.
Do korpusu nawowego przylega wysokie, dwukondygnacyjne prezbiterium, nakryte pięciopołaciowym dachem, sięgającym połowy wysokości szczytu korpusu nawowego.

Wieża kościoła jest czterokondygnacyjna, czteroboczna, nakryta dwuspadowym dachem przysłoniętym od strony północnej i południowej schodkowymi szczytami.
Ośmioboczna latarnia wieży jest nakryta wysokim, sześciopołaciowym dachem, o kształcie ostrosłupa.
Bryła korpusu i prezbiterium są opięte przyporami, posadowionymi na kamiennych cokołach i zwieńczonych sterczynami.

Kościół posadowiono na fundamencie z kamienia ciosanego na zaprawie cementowo - wapiennej z cokołem kamiennym z kamienia ciosanego z rolką.
Ściany zewnętrzne ceglane, nietynkowane na zaprawie cementowo - wapiennej z cegłami układanymi w wątek kowadełkowy.

Więźbę dachową tworzy konstrukcja w postaci wiązarów kratowych, dolny pas skośny ze stężeniem wzdłuż osi podłużnej w formie kratownicy.
Na dolnym pasie oparte są belki w układzie podłużnym, stanowiące konstrukcję, na której ułożono deski sufitowe.
Dach jest pokryty dachówką karpiówką kładzioną w łuskę.
Dwuspadowy dach wieży również pokryty jest tym samym materiałem, a latarnia obita blachą ocynkowaną, pomalowaną farbą na popielato.

Do kościoła prowadzą drewniane, dwuskrzydłowe drzwi osadzone w ostrołukowej trójschodkowej archiwolcie.
Wnętrze korpusu nawowego nawiązuje w sposobie podziału przestrzeni do typu pseudohalowego.
Nawa środkowa szersza i wyższa od naw bocznych, wydzielona drewnianymi filarami dwukondygnacyjnymi, przebiegającymi przez całą wysokość korpusu nawowego i podtrzymującymi trójdzielny strop.

Ponad nawami bocznymi i w zachodniej części kościoła znajdują się empory. Od przestrzeni nawowej są oddzielone pełną płycinową balustradą i doświetlone przez okna drugiej kondygnacji.
Do naw bocznych nawa środkowa otwiera się ukształtowanymi w drewnie arkadami, zamkniętymi łukiem Tudora i zdobionymi w pachach rozetkami w kształcie czteroliścia.
Filary dwukondygnacyjne ustawione na granitowych bazach, w pierwszej kondygnacji zakończone kapitelem kostkowym, w drugiej bazą kostkową.
Nawa otwarta wysokim, ostrołukowym łukiem tęczowym, profilowanym wałkiem z dwoma fazami i z dwoma półwałkami w kierunku pięciobocznego prezbiterium.
W części południowo - zachodniej, pod emporą, wydzielono zakrystię. W ścianie zachodniej, na osi środkowej, pod emporą znajduje się szerokie, ostrołukowe wejście do kruchty.
Nad prezbiterium znajduje się sklepienie krzyżowo - żebrowe z żebrami w kształcie wałka na dwóch wklęskach spływających od zwornika na wsporniki w kształcie wazonów oplecionych liśćmi winorośli z gronami.
Nad nawą główną strop drewniany, belkowy, z powałą z desek ułożonych prostopadle do osi belek. Posiada złożony kształt.
W nawie środkowej jest dwuspadowy z belkami ułożonymi na osi wschód - zachód. W bocznych nawach obniżony, płaski, z belkami stropowymi na osi północ - południe zakończonymi kroksztynami.

Na emporę prowadzą drewniane, policzkowe, jednobiegowe schody z zakrętem i z jednostronną balustradą z tralek toczonych o profilowanym podchwytem wspartym na rozrzeźbionym słupku.
Takie same schody znajdowały się po przeciwnej stronie, ale zostały rozebrane. W ich miejsce dobudowano zakrystię.
Z nawy do wieży prowadzą cztery strome stopnie ceglane, wyżej dostęp tylko po drabinach.
Nawa wyłożona jest posadzką z cegły układanej na płask i bez spoiny. W prezbiterium i w zakrystii znajduje się podłoga drewniana.

W nawie głównej w poziomie pierwszej kondygnacji znajdują się pojedyncze, metalowe okna osadzone w otworach o kształcie prostokąta.
Zostały oszklone szkłem ornamentowym w ołowianych ramkach. Są dwupoziomowe i dwukwaterowe.
Okna na poziomie drugiej kondygnacji są metalowe, podwójne, stałe i bez ram.
Są złożone z dwunastu kwater różnej wielkości i osadzone bezpośrednio w tynku w ostrołukowych otworach.

W prezbiterium znajdują się trzy okna osadzone bezpośrednio w tynku w prostokątnych otworach zakończonych ostrołukiem.
Okno środkowe jest wypełnione współczesnymi witrażami ułożonymi w kompozycję przedstawiającą Matkę Bożą z Dzieciątkiem Jezus, autorstwa A. Ciesielskiego i K. Mazurkiewicza z Koszalina.

W kościele zachowało się wiele obiektów wykonanych w czasie jego budowy. Należą do nich: ławy kościelne, przyścienny konfesjonał typu skrzyniowego, ustawiona w kruchcie drewniana kropielnica.
Zachowana jest również bogato rzeźbiona empora z trzema stopniami na całej długości, z płycinową balustradą podzieloną w regularne, kwadratowe kwatery.
Nie zachowała się natomiast drewniana ambona. Została zdemontowana po przywiezieniu z kościoła św. Krzyża w Koszalinie ambony betonowej.

Wszystkie prace stolarskie w kościele wykonał mieszkaniec Szczeglina - Wolk. Jego wnuk, Kurth, parokrotnie przyjeżdżał do Szczeglina.

W kościele znajdują się neogotyckie organy z początku XX wieku.
Usytuowane są na drewnianym chórze muzycznym nad wejściem do kościoła. Szafa frontowa przylega do tylnej ściany kościoła.
Frontowa oprawa organów jest złożona z wysokiej płycinowej podbudowy i osadzonej na niej części prospektowej ukształtowanej z trzech płaszczyzn oddzielonych pilastrami ze sterczynami.
Środkowa płaszczyzna jest zwieńczona szczytem trójkątnym z ażurowym czteroliściem pośrodku.
Boczne płaszczyzny są zakończone poziomym fryzem koronkowym.
Płaszczyzny piszczałkowe posiadają ostrołucznie zwieńczone wykroje. Układ otworów labialnych w poszczególnych płaszczyznach w formie rozwartego kąta.
Pośrodku dolnej podbudowy znajduje się wkomponowana szafka gry zamykana drzwiczkami dwuskrzydłowymi, o jednej klawiaturze manuału i pedału.
Dolne klawisze manuałowe są pokryte kością słoniową.
Nad klawiaturą manuału usytuowany jest pulpit, a po bokach manubria rejestrowe o toczonych uchwytach z porcelanowymi płytkami i napisami.
Jest to wyrób typowy - analogiczne organy znajdują się w Kurowie, były w Goździe i w Poroście.

W wieży kościoła znajduje się neogotycki dzwon z 1909 roku.
Jest zamocowany na żelaznym jarzmie o sześcioramiennej pałąkowej koronie.
Grzbiety pałąków są zdobione kanelurami wgłębnymi. Gładki czepek półwałkiem przechodzi w pokryty ornamentem i napisami płaszcz.
W górnej części płaszcza jest to motyw stylizowanej rozety i łuku triforijnego.
Płaszcz ćwierćwałkami przechodzi w uskokowy wieniec, w górnej części zdobiony motywem liścia palmety. Koło uderzeniowe gładkie, rozchylone.
Z jednej strony na płaszczu znajduje się napis łacińską majuskułą: SOLI DEO GLORIA - napis w półkolu.
Poniżej neogotykiem w wierszach: 1.JOH. 5.4/ JEDER TRUG SEIN SCHENKEIN BEI / DADURCH BIN ICH WORDEN NEU / WIEDER SOLL DURCH MEINEN MUND / GOTTES EHRE WERDEN KUND /.
Z drugiej strony płaszcza: PATRON DER KIRCHE: MAGISTRAT KOSLIN / GEMEINDE-KIRCHENRAT: PASTOR KAMELOW/ SCHULH, WACHHOLZ, GORS, BRANDENBURG/ HAUPTLEHRER BUTTKE/ GEMEINDE VERTRETER/ BARTICHOW, BARTELT, KOSANKE, JESKE, RESKE, RUCHMANN/ SCHNEIDER, PALTZ, BOLLMANN, VARS, WUNKE, WORTZ/ VORGOLLIN VON D. VALZ § SOHN IN STETTIN. 1909. VP 1854.
W karcie konserwatora czytamy, że dzwon w latach siedemdziesiątych został przeniesiony z koszalińskiej katedry.
Bez wątpienia jest to błędna informacja. Montaż dzwonu jest dość trudnym przedsięwzięciem i z pewnością taki fakt nie umknąłby z pamięci osób, które osiedliły się tutaj po II wojnie światowej.
Tymczasem wszyscy zgodnie twierdzą, że dzwon już znajdował się w kościelnej wieży.
Bardzo prawdopodobne jest to, że dzwon jest darem koszalińskiego magistratu, ale musiało się to dokonać jeszcze przed 1939 rokiem.

Pierwszą pracą wykonaną w kościele po przybyciu do Szczeglina polskich osadników w 1945 roku, było zamurowanie dziury w południowej ścianie nawy głównej, która powstała po pocisku pancernym.
W dokumentach konserwatora czytamy, że wykonano to na przełomie lat 1945/46 i wtedy również zostało zamurowane wejście do prezbiterium.
Inaczej twierdzi pan Józef Wolski, który od 1952 roku jest organistą w parafii Sianów i od samego początku swojej pracy czynnie uczestniczył w życiu religijnym Szczeglina.
Według niego dziura po pocisku była tylko założona cegłami, a wejście do prezbiterium zasłonięte kotarą. Przed nią mieszkańcy ustawili stół pełniący funkcję ołtarza. Należy dodać, że do 1945 r. był to kościół protestancki.
Przed II Soborem Watykańskim, kapłan sprawował Mszę tyłem do wiernych.
Ustawienie ołtarza przy centralnej ścianie prezbiterium i zasłonięcie znajdującego się tam wejścia było więc niejako koniecznością.

Z przeprowadzonych wywiadów wynika, że większość prac remontowo - konserwatorskich, jakie zostały przeprowadzone w szczeglińskim kościele w okresie gdy był on filią parafii w Sianowie, tzn. w latach 1946-1977, była dziełem p. Józefa Wolskiego.
Dziś trudno już ustalić ich dokładne daty, ale p. J. Wolski umiejscawia je w okresach pracy kolejnych proboszczów.

Jeszcze w czasie obecności ks. proboszcza Antoniego Siemińskiego, czyli przed 1955 rokiem, sianowski organista wstawił brakujące szyby w oknach.
Były to pozostałości po działaniach wojennych. Można więc wnioskować, że mieszkańcy nie przejawiali większej troski o swoją świątynię, skoro wcześniej nie zabezpieczyli dziurawych okien, przez które do wnętrza wpadał deszcz, a zimą wiatr nawiewał śnieg.

Kolejną pracą wykonaną przez p. Wolskiego było malowanie wszystkich ścian.
Było to już w okresie ks. Bronisława Janowskiego, czyli w latach 1961 - 1968. Wtedy również zamurował dziurę powstałą po uderzeniu pocisku.
W latach pracy proboszcza ks. Stanisława Pecnika ( 1968 - 1977 ), po raz drugi "pobielił" ściany.
Z dokumentów konserwatorskich dowiadujemy się także, że w 1960 roku założono instalację odgromową, a w 1965 zamurowano w prezbiterium okna I kondygnacji.
Jednak okna te są jeszcze widoczne na zdjęciu wykonanym w czasie Uroczystości Pierwszej Komunii Świętej w 1967 r.

Do ważnych zmian należy przeniesienie zakrystii.
Wcześniej była usytuowana przed prezbiterium, pod emporą od strony południowej.
Od pozostałej części kościoła była oddzielona drewnianymi ściankami, a wejście było przysłonięte kotarą. Nową zakrystię wybudowano w południowo - zachodniej części nawy, pod emporą.
Oprócz szafy, w której przechowywano paramenty liturgiczne, wstawiono tam ławki z kościoła.
Od tego momentu zakrystia spełniała także funkcję salki katechetycznej.

Krótko przed odłączeniem Szczeglina od parafii w Sianowie, z kościoła św. Krzyża w Koszalinie przywieziono krzyż, który został umieszczony na centralnej ścianie prezbiterium i znajduje się tam do chwili obecnej.